Οκτώβριος, σημαία στα μπαλκόνια…

Οκτώβριος σημαία στα μπαλκόνια (Ηλίας Κατσούλης,Παντελής Θαλασσινός – Καλαντάρι,2006)

«Τον ξέρω για ευαίσθητο και για παραπονιάρη
τον πάω στην Ακρόπολη, μετά στο Λουμπαρδιάρη»

Το φθινόπωρο, είναι, ίσως, η πιο μυστηριώδης και ιδιόμορφη εποχή του χρόνου. Είναι μια περίοδος μελαγχολική, επειδή πλησιάζει ο χειμώνας, αλλά και γεμάτη αισιοδοξία για τη συγκομιδή, που θα βοηθήσει σε ένα εύκολο ξεχειμώνιασμα. Ο καιρός πότε θυμίζει καλοκαίρι και πότε τον επερχόμενο χειμώνα.

Η λέξη προέρχεται από το ρήμα φθίνω και το ουσιαστικό οπώρα, επειδή αυτή την εποχή του έτους λιγοστεύουν τα οπωρικά (οι εδώδιμοι καρποί του δέντρου, τα φρούτα). 

Ο Οκτώβρης είναι  δεύτερος μήνας του φθινοπώρου.  Ο λαός δίνει και τα ονόματα: Βροχάρης, Σποριάτης ή Σποριάς ή Σπαρτός, Μπρουμάρης (=ομιχλώδης, σκοτεινός) και Παχνιστής (από την πάχνη που πέφτει στους αγρούς).  

Του Αϊ Δημήτρη ανήμερα εχάρηκε η ψυχή του
έτσι που ήλιος έγινε στα μάτια η βροχή του

Ο μήνας αυτός χρωστάει τ’ όνομά του στο λατινικό οκτόμπερ, που θα πη όγδοος – γιατί τέτοιος ήταν στο αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο. Ήταν αφιερωμένος στον Άρη και τον παρίσταναν με μορφή κυνηγού, που έχει λαγό στα πόδια του, πουλιά πάνω απ` το κεφάλι του και ένα είδος κάδου κοντά του. Ο ελληνικός λαός, όμως, τον ονομάζει συνήθως Άη-Δημήτρη ή Αηδημητρίτη και Αγιοδημητριάτη, επειδή μας φέρνει την γιορτή του Αγίου Δημητρίου (στις 26) σημαντικό χρονικό ορόσημο για την προετοιμασία του χειμώνα: 

Τ’ Άη-Δημητριού, μέσα κρεβάτι,
Τ’ Άη-Γιωργιού έξω κρεβάτι. 

Οι δυο αυτοί άγιοι, που έχουν τόσες ομοιότητες- ας θυμηθούμε πώς παριστάνονται στις εικόνες, στρατηλάτες καβαλλάρηδες κι οι δυο, που σκοτώνουν με το κοντάρι τους, ο πρώτος το «βάρβαρο πολέμιο» της θρησκείας μας κι ο δεύτερος το δράκο- τοποθετημένοι εορτολογικά σε δύο καίριες μέρες του χρόνου, όριζαν μετεωρολογικές μεταβολές και περιόδους και κανόνιζαν τις αντίστοιχες ασχολίες των κατοίκων της πατρίδας μας.

Στα βόρεια μέρη, μετά τ’ Αγίου Δημητρίου, οι κτηνοτρόφοι αφήνουν τα ψηλά βουνά και κατεβάζουν τα κοπάδια τους στα πεδινά μέρη όπου θα ξεχειμωνιάσουν, τα «χειμαδιά», για να τα ξανανεβάσουν μετά τις καλοκαιριές τ’ Άη-Γιωργιού.

Είναι ο μήνας που τρυγούν τα όψιμα σταφύλια γι αυτό και οι Πόντιοι τον λένε τρυγομηνά, και προετοιμάζουν τη γη, μετά τα πρωτοβρόχια του, για τη σπορά των δημητριακών στα νοτιότερα μέρη:

Οχτώβρη, και δεν έσπειρες
Οχτώ σωρούς δεν έκαμες.
Όποιος σπέρνει τον Οκτώβρη, έχει οκτώ σειρές στ’ αλώνι.
Οκτώβρη και δεν έσπειρες καρπό πολύ δεν παίρνεις.
Οκτώβρης και δεν έσπειρες, σιτάρι λίγο θα ‘χεις.
Λένε στην Πελοπόννησο, Μύκονο, Νάξο κλπ.

Πριν φύγη ο προάγγελος αυτός του χειμώνα, μας προσφέρει μια τελευταία χαρούμενη αναλαμπή: Το μικρό καλοκαιράκι ή τ’ Άη-Δημητριού το καλοκαιράκι, που μερικοί αχάριστοι τ’ ονόμασαν γαϊδουροκαλόκαιρο, επειδή φέρνει γαϊδουρινή ζέστη.

Εμείς όμως ας το υποδεχτούμε με τη συμπάθεια που το υποδέχονται οι Κερκυραίοι

Άη-Δημητράκι
Μικρό καλοκαιράκι

στολίζοντας τα βάζα μας με τα όμορφα λουλούδια του, τα χρυσάνθεμα, που τα βαφτίσαμε αηδημητριάτικα ή αγιοδημητρολούλουδα και οι Κύπριοι οχτωβρούδια.

Flowers in a Blue Vase by Vincent van Gogh
 

Κανείς δεν μπορεί ν’ αρνηθή, πως η φθινοπωριάτικη φύση παρουσιάζει ένα σωρό ομορφιές. Το φως κάνει χίλια τρελοπαίχνιδα μ’ εκείνα τα μακρινά σύννεφα, τους ατμούς, τις ομίχλες. Τα χρωματίζει με τρόπο, που θα ‘φερνε σ’ απελπισία οιοδήποτε ζωγράφο.

Και τα βουνά ολόγυρα, τι ζωηρά χρώματα που παίρνουν; Και τα δέντρα με τα κίτρινα ή κοκκινωπά φύλλα πόσο αλλιώτικα φαίνονται! Και η χλόη ακόμη η πράσινη, με πόσα χρυσάφια έχει στολιστή! Και το χώμα, το σχεδόν άσπρο χώμα του καλοκαιριού, πως έγινε βαθύτερο, ζωηρότερο! Κι όλο το τοπίο, πόλη μαζί και εξοχή, πώς φαίνεται σαν καθαρισμένο, σαν ξανανιωμένο! Γιατί και το φθινόπωρο για μια στιγμή παρουσιάζει το ξανάνιωμα της ανοίξεως. Με τη διαφορά, πως αυτό είναι σταθερό, ενώ εκείνο, το φθινοπώρου, είναι απατηλό, ψεύτικο.

Το φθινόπωρο είναι λιγάκι ύπουλο. Προσποιείται το καλοκαίρι, αλλά στο βάθος είναι πάντα χειμώνας.

Γρηγόρης Ξενόπουλος: Φθινόπωρο.
Περιοδικό: Η διάπλασις των παίδων. 1920.

Καλημέρα 🙂

καλό – καλό – Καλό Μήνα!!!

(τα λαογραφικά στοιχεία του πόστ είναι από εδώ κι εδώ) 

Υγ. Για να ξεκινήσει καλά ο μήνας, εμείς θα πάμε εκεί, να μιλήσουμε με την Ντία Μέξη-Τζόουνς (τη φίλη μου την Penelope) για το βιβλίο της «Ο Τζόνι κι εγώ» -κι όχι μόνο..!. Θα είναι εκεί σίγουρα η Ρίτσα Μασούρα, η Ελένη Γκίκα, ο Μάνος Κοντολέων και -ελπίζω και- πολλοί φίλοι 🙂